Słysząc “pamięć krótkotrwała” wiele osób pomyśli “…czyli prowadząca do szybkiego zapomnienia, tak?”. I tak i nie. Pamięci krótkotrwałej używamy zarówno, aby móc operować danymi informacjami “tu i teraz” a przy tym jest ona całkowicie niezbędną aby zapamiętać je “na dłużej”. Jak to rozumieć? Wytłumaczmy to sobie na przykładzie wzoru na pole trójkąta (zapominając na chwilę, że go znamy). Po tym jak spojrzymy na wzór P= ½ah, a następnie odwrócimy od niego wzrok- jeszcze przez chwilę będziemy go “widzieć”. W ten właśnie sposób działa nasza (najkrótsza) pamięć sensoryczna.
Przerabiając pierwsze zadania poświęcone wykorzystaniu wzoru, jesteśmy zmuszeni do nieustannego myślenia o nim, przypominania sobie “jak to leciało” (patrzenia na wzór) i dopiero wtedy operowania na nim (…a po zakończeniu zadania wciąż go nie pamiętamy). W takiej sytuacji działa Nasza pamięć krótkotrwała, do której przenosimy obraz wzoru z pamięci sensorycznej (związanej ze zmysłami) lub długotrwałej (ale o tym później). Innymi słowy: gdy myślimy o wzorze, znajduje się on w pamięci krótkotrwałej.
Po kilku ćwiczeniach nie musimy już patrzeć na zapis wzoru w zeszycie. Pamiętamy go bez konieczności przypominania. Taki stan rzeczy pozwala na wnioskowanie że wzór P=½ah został zakodowany w naszej pamięci długotrwałej i może zostać przywołany “na warsztat” (do pamięci krótkotrwałej- roboczej) w dowolnym momencie, bez konieczności jego zewnętrznego przypominania sobie (np. zaglądając do zeszytu).
Podsumowując to co starałem się opisać powyżej: do pamięci krótkotrwałej może trafić tylko to, co uprzednio trafiło do Naszej pamięci sensorycznej (albo zostało przywołane z pamięci długotrwałej). Do pamięci długotrwałej z kolei mogą trafić tylko elementy które znalazły się uprzednio w pamięci krótkotrwałej. Ile może być wspomnianych elementów?
Pamięć sensoryczna pomimo że najmniej trwała może pomieścić bardzo dużo elementów (np. składowe danej panoramy, na którą patrzymy w danym momencie). Pamięć długotrwała również może przechowywać ogrom informacji (np. całą “Inwokację”, której uczymy się w szkole). Sytuacja wygląda odmiennie z pamięcią krótkotrwałą, której magazyn jest najmniej pojemny (a szkoda skoro- jak już wiemy- to w niej zachodzą procesy myślenia).
Przeczytaj proszę (raz!) poniższą listę słów starając się zapamiętać ich jak najwięcej. Po skończeniu wynotuj wszystkie, które pamiętasz.
fioletowy rower ziemniak uber zakochany groszek tramwaj żywiołowy brokuł tir wściekły niebieski batat podniosły zamyślony czerwony powstanie premier
Pozwolę sobie na strzelenie, że zapamiętałaś około 7 wyrazów. Mogę to zrobić, gdyż pamięć krótkotrwała magazynuje od 5 do 9 elementów. Na dojściu do tej tezy zależało mi od początku tego wpisu. Rzeczą bezcelową jest skupianie się na więcej niż 9 nowych informacjach w danym momencie. Nie sposób objąć tego rozumem. Jeżeli chcemy rzetelnie przerobić dany materiał uczmy się go partiami, nie przekraczając 9 nowych elementów na jedną partię.
“Wszystko fajnie” jeżeli uczymy się na bieżąco. Czas Nas nie nagli, więc możemy dzielić materiał na godziny/ dni/ tygodnie czy nawet miesiące, którymi dysponujemy. Co jednak robić w sytuacji gdy dopiero siadamy do nauki a egzamin mamy już jutro? Zakombinować.
Zauważ że mówiąc o pojemności pamięci krótkotrwałej wskazywałem ilość elementów jakie może ona pomieścić. Nie nadmieniłem jednak, że mają to być “elementy docelowe” (a to stwarza dla Nas pewną furtkę, której zdecydowanie potrzebujemy w przeddzień egzaminu). Mogą to być kategorie rzeczy, które należy zapamiętać.
Powróćmy do Naszego ćwiczenia. Przeczytaj proszę (raz) poniższą listę, po czym postaraj się wynotować tak dużo pojęć jak tylko zapamiętałeś.
Zielone owoce
Winogrono Brokuł Jabłko Groszek
Pojazdy transportu miejskiego
Metro Samochód Tramwaj Rower
Cechy charakteru na literę “z”
Zarozumiały Zamyślony Zabawny Zapominalski
Jasne kolory
Biały Czerwony Żółty Pomarańczowy
Czy udało się zapamiętać (i wynotować) więcej wyrazów niż poprzednio? Podejrzewam, że tak. Pomocnym może być przy tym spostrzeżenie, że im szczegółowiej określone kategorie, tym łatwiej zapamiętywać ich zawartość.
W ten płynny sposób przejdźmy do drugiej części wpisu: porcjowania. Wspomniałem zawczasu że najlepszym sposobem na skuteczną naukę jest rozłożenie jej (wspomniane porcjowanie) w czasie. Umożliwia to łatwe wykorzystanie w praktyce wiedzy dotyczącej pamięci krótkotrwałej, którą już posiadasz. Samo porcjowanie (podobnie jak p. krótko.) również posiada pewne furtki bezpieczeństwa. Wróćmy jednak do (często na studiach kluczowego) zapytania: co jeżeli egzamin już jutro i nie sposób porcjować w czasie koniecznego do przerobienia materiału?
Po pierwsze kategoryzowanie, o którym pisałem zawczasu. Na psychologii mamy do zapamiętania całą masę efektów przy czym łatwiej jest kojarzyć je grupowo (np. efekty związane ze wzrokiem; sposobami myślenia itd.) niż starać się zapamiętywać osobne definicje. Grupowanie dodatkowo umożliwia porównywanie zapamiętywanych elementów, które to porównywanie dodatkowo pomaga procesom pamięciowym. Jeżeli niemożliwym jest ani przeporcjowanie materiału w czasie, ani w kategorie – dzielmy same zagadnienia. Zwróć uwagę o ile łatwiej zapamiętać numer telefonu podzielony na trzy części po 3 cyfry każda (509 349 043) od tego przedstawionego jako całość (509349043). O ile łatwiej uczyć się niemieckiego dostrzegając że w długich słowach (np. das Kinderzimmer) kryją się często dwa krótsze (das Kind i das Zimmer). Przy porcjowaniu miejmy z tyłu głowy fakt, że Nasza pamięć krótkotrwała nie pomieści większej aniżeli 9-elementowej układanki.
Zapadającym w pamięć przykładem porcjowania jest case stron internetowych. Weźmy na warsztat najpopularniejszy w Polsce sklep internetowy Allegro. Na stronie głównej jednym z przycisków (a więc możliwych do kliknięcia opcji analizowanych w pamięci krótkotrwałej) są “kategorie”. Ich lista wyświetli się dopiero po najechaniu na nie kursorem. Poszczególne kategorie skrywają kolejne podkategorie itd. itd. Możemy sobie tylko wyobrazić jak mało przejrzystą byłaby strona na której obok wiertarek udarowych SDS z wiertłem 6mm znajdowały się majtki żeńskie koronkowe typu włoskie figi. Idąc za ciosem: jak mało przejrzystymi dla pamięci byłoby zalanie naszej percepcji koniecznymi do zapamiętania (na asap) różnymi, niezwiązanymi ze sobą zagadnieniami.
Image by Freepik