Halucynacje

Aby zobaczyć na własne oczy, jak ChatGPT halucynuje wystarczy zadać proste i niewinne pytanie: napisz esej, w którym porównasz dwa wielkie dzieła literackie: „Dziady” Adama Mickiewicza oraz „Dziady” Juliusza Słowackiego.

# Porównanie dwóch wielkich dzieł literackich: „Dziady” Adama Mickiewicza oraz „Dziady” Juliusza Słowackiego

## Wprowadzenie

Literatura polska obfituje w wybitne dzieła, które kształtowały narodową tożsamość oraz inspirowały kolejne pokolenia. Dwa z najważniejszych utworów tego kanonu to „Dziady” Adama Mickiewicza i „Dziady” Juliusza Słowackiego. Choć obydwa utwory czerpią z tego samego źródła – starosłowiańskiego obrzędu dziadów – to każdy z nich prezentuje odmienne podejście do tematu, ukazując różnice w wizji świata, stylu i tematyce obu twórców.

## Kontekst historyczny i kulturowy

### „Dziady” Adama Mickiewicza

Adam Mickiewicz rozpoczął pracę nad „Dziadami” w 1820 roku, a ukończył cykl w 1832 roku. Jest to jedno z najważniejszych dzieł romantyzmu, które zyskało ogromne znaczenie w literaturze polskiej i europejskiej. Utwór składa się z czterech części: Część II, Część IV, Część III oraz „Dziady wileńsko-kowieńskie”, będące wstępem do całego cyklu.

„Dziady” Mickiewicza to dramat narodowy, który w dużej mierze odzwierciedla doświadczenia autora z czasów jego młodości, przeżycia związane z działalnością patriotyczną i zesłaniem. Mickiewicz wplótł w swoje dzieło elementy folkloru, mistycyzmu oraz metafizyki, tworząc w ten sposób utwór o głębokim wydźwięku patriotycznym i duchowym.

### „Dziady” Juliusza Słowackiego

Juliusz Słowacki, podobnie jak Mickiewicz, był jednym z czołowych przedstawicieli polskiego romantyzmu. Jego „Dziady” powstały w latach 1844-1845 jako próba odpowiedzi na dzieło Mickiewicza. Słowacki w swojej wersji skupił się na innej interpretacji starosłowiańskiego obrzędu, nadając mu charakter bardziej osobisty i filozoficzny.

Słowacki, zafascynowany zarówno folklorem, jak i ideami mesjanizmu, stworzył dzieło, które stanowi intelektualne wyzwanie i skłania do refleksji nad kondycją człowieka, narodu oraz losem.

## Tematyka i styl

### Tematyka

„Dziady” Mickiewicza to przede wszystkim dramat narodowy, w którym głównym tematem jest walka o wolność i niepodległość Polski. Autor przedstawia historię Gustawa-Konrada, którego przemiana z romantycznego kochanka w patriotę staje się symbolem polskiego dążenia do wolności. W utworze pojawiają się również motywy związane z mistycyzmem, losem jednostki oraz transcendencją.

Z kolei „Dziady” Słowackiego mają charakter bardziej osobisty i filozoficzny. Autor skupia się na losach głównego bohatera, który przechodzi przez różne etapy życia i duchowej transformacji. Słowacki koncentruje się na kwestiach egzystencjalnych, poszukiwaniu sensu życia oraz roli jednostki w społeczeństwie. Tematyka mesjanizmu, choć obecna, jest przedstawiona w sposób bardziej złożony i wielowymiarowy.

### Styl

Styl Mickiewicza w „Dziadach” jest pełen emocji i dramatyzmu. Autor używa języka pełnego symboli i metafor, które nadają utworowi głębię i mistyczny charakter. Mickiewicz doskonale oddaje atmosferę starosłowiańskiego obrzędu, tworząc jednocześnie dzieło o uniwersalnym przesłaniu.

Styl Słowackiego w „Dziadach” jest bardziej refleksyjny i filozoficzny. Autor używa skomplikowanych konstrukcji językowych, które wymagają od czytelnika większego zaangażowania intelektualnego. Słowacki eksperymentuje z formą, tworząc dzieło, które jest zarówno literackim, jak i filozoficznym wyzwaniem.

## Rola głównych bohaterów

### Gustaw-Konrad u Mickiewicza

Główny bohater „Dziadów” Mickiewicza, Gustaw-Konrad, jest postacią symboliczną. Jego przemiana z romantycznego kochanka w patriotę jest centralnym motywem utworu. Konrad staje się uosobieniem walki o wolność, a jego monolog w „Wielkiej Improwizacji” jest jednym z najbardziej znanych fragmentów literatury polskiej, w którym wyraża swoją wizję poety-mesjasza i jego misji.

### Główny bohater u Słowackiego

W „Dziadach” Słowackiego główny bohater również przechodzi przez proces duchowej transformacji, jednak jego droga jest bardziej skomplikowana i wielowymiarowa. Słowacki koncentruje się na wewnętrznych przeżyciach bohatera, jego refleksjach nad losem i rolą jednostki w świecie. Bohater Słowackiego jest bardziej introspektywny i filozoficzny, co nadaje utworowi głębszy wymiar egzystencjalny.

## Podsumowanie

„Dziady” Adama Mickiewicza i „Dziady” Juliusza Słowackiego to dwa wielkie dzieła literackie, które choć czerpią z tego samego źródła, prezentują odmienne wizje i podejścia do tematu. Mickiewicz, poprzez dramat narodowy i mistyczny, ukazuje walkę o wolność i niepodległość Polski, podczas gdy Słowacki, poprzez bardziej osobistą i filozoficzną perspektywę, skupia się na egzystencjalnych poszukiwaniach jednostki.

Obydwa utwory mają nieocenioną wartość dla literatury polskiej, a ich analiza pozwala lepiej zrozumieć różnorodność i bogactwo polskiego romantyzmu. Dzięki „Dziadom” Mickiewicza i Słowackiego możemy zanurzyć się w świat pełen symboli, metafor i głębokich refleksji, które pozostają aktualne po dziś dzień.

Ta halucynacja wynika bezpośrednio z zasady działania sztucznej inteligencji, która generuje odpowiedzi na zasadzie prawdopodobieństwa wystąpienia kolejnych tokenów, a nie prawdy. ChatGPT na prośbę o porównanie palności drewna i stali nie dał się nabrać – “wiedział” na zasadzie prawdopodobieństwa (ech, ta statystyka…), że stal jest niepalna!

Najnowsze remedium od naukowców z Oxfordu to dumnie brzmiące “Wykrywanie halucynacji w dużych modelach językowych za pomocą entropii semantycznej” czyli odwracanie pytania i sprawdzanie co wyjdzie (analiza niepewności modelu językowego na poziomie znaczenia odpowiedzi, zamiast tylko na poziomie słów).